Antwerpen - Moskou: met een huifkar tegen de Koude Oorlog

Door de Russische invasie van Oekraïne, door de wederzijdse dreigende taal van Poetin en het Westen is er sprake van een Nieuwe Koude Oorlog.
De 'oude' Koude Oorlog duurde van 1947 tot 1991, en de spanningen tussen de twee machtsblokken liepen hoog op in de jaren zestig. In 1964 besliste de Amerikaan Leon Gillis om niet mee te doen aan dat klassieke vijanddenken: hij zag meer heil in een verbroedering tussen de volkeren, tussen Amerika en het "Oostblok" en zo vertrok hij met zijn gezin op goodwill tour naar Rusland. In een huifkar, en vertrekkend vanuit Antwerpen.   
Humo augustus 2015 - licht herwerkt © Jan Hertoghs

(uit “Het Aanzien van 1964”)

In "Het Aanzien van 1964" (een fotoboekenserie met jaaroverzichten) is er één foto die me treft. Door hartje Moskou rijdt een huifkar met voorop een wuivende Amerikaan-met-stetson . Op de paardenwagen zit een jong en groot gezin. Het onderschrift vermeldt alleen dat de Amerikaanse familie Gillis door Europa trok richting Moskou. In het gespannen politieke klimaat van toen moet dat een bijzondere "roadmovie" zijn geweest. Op internet vind ik nog krantenstukken. Eén kaderstukje in The New York Times springt eruit en is het begin van dit buitengewone verhaal. De krant schrijft dat het gezin z'n trip begonnen is in Antwerp Belgium.
En zo bel ik met Susie Pontone née Gillis. Ze woont in Christiansburg, Virginia en ze is heel blij en verrast dat iemand uit Europa het verhaal wil oppikken, en dan nog iemand uit Antwerpen!  
Susie: "We hebben tien weken verbleven in de Breydelstraat. Papa had daar een gemeubeld appartementje gehuurd, in volle stationskwartier; ik herinner me de vele restaurants en cafés. We woonden boven een Joods feestzaaltje waar tot laat muziek werd gespeeld. In mijn herinnering ben ik altijd moeten inslapen met het luide gezang van Hava Nagila (lacht) Het was daar krap bemeten. George, de jongste, moest in de badkuip slapen."

Ik stuur haar foto's van de Breydelstraat en Antwerpse  krantenknipsels uit 1964. Die hebben het over een gezin met vijf kinderen dat 6000 km ver wil reizen, naar Moskou. Dat gezin bestaat uit vader Leon (42), moeder Iyone Koland (40), Susie (18), Barbara (16), Janet (12) en George (9). De zus Lee Ann (20) zal het gezin vervoegen in Luxemburg. Broer Alan (18) blijft studeren in de States. 

Later bel ik voor een langer gesprek, met Susie en haar zus Janet. Ze vertellen dat ze midden december 1963 met de Queen Mary in Le Havre zijn aangekomen, en per trein naar Antwerpen zijn gereisd. De huifkar kwam rechtstreeks naar de Antwerpse haven; de ontmantelde onderdelen moesten ze zelf weer in elkaar zetten.
Susie: "Van december '63 tot eind februari '64 waren we in Antwerpen, het was putje winter, én we hadden geen geld. Vader moest wachten op een cheque uit de VS, een uitbetaling van de verzekeringen. Intussen ging hij op zoek naar Belgische trekpaarden, zoals de natiepaarden in de haven, maar die bleken veel te duur voor ons."
Janet: "Zo vast zitten met je kinderen in een vreemde koude stad : ik ben zeker dat onze ouders zich ernstige zorgen maakten. Maar dat soort bekommernissen hielden ze weg van ons."
Susie: "Om geld te hebben verkochten we prentkaarten. Op straat en op café. Prentkaarten met een foto van ons en de huifkar. We verkochten zolang tot we eten of de wekelijkse huur konden betalen."
"Ik heb het nooit als bedelen gezien. Die kaartenverkoop ging  vlot. Veel voorbijgangers wisten van ons verhaal, het had intussen in enkele kranten gestaan."

De familie verkoopt postkaarten, hier bij een halte van een Antwerpse tram.

In De Nieuwe Gazet van 30/1/64 staat op de voorpagina een oproep dat de familie trekpaarden zoekt. Ze worden omschreven als "wereldreizigers van formaat " en als "rondslenterend in James Dean-uniform". In een ander knipsel is te lezen dat zij "huiveringwekkend lichtgekleed gaan".
Susie: "Dat klopt. Van Levi's en Wrangler had elk van ons drie jeanspakken gekregen: een donkerblauw, een lichtblauw, en een wit. Maar we hadden geen overjassen. Vader wilde dat zo. Hij wilde ons harden."
"Dus wat doen teenagermeisjes die kou hebben?! Die gaan op café. In enkele cafés waren Barbara en ik al snel populair; zoveel cola's die ons zijn getrakteerd! Onze favoriete plek was een keldercafé dat De Spelonk heette. Je kon er dansen en je had plaatjes van de Beatles op de jukebox. Geweldig! We zaten er soms de hele avond. Tot enkele Antwerpse meisjes 'in opstand' kwamen omdat "hun" jongens altijd rond ons hingen (lacht). Wij kregen te horen dat we niet langer welkom waren in De Spelonk, gosh, dat was zo benepen, ik was kwaad!"

Op de Antwerpse Groenplaats.

Freddy Heineken en Beatrix
Susie: "Soms was er wat geld over en konden we naar de cinema. We hebben "Cleopatra" gezien, met Liz Taylor. En we bezochten een groot slachthuis. Ouders van nu zouden terugschrikken om dat aan hun kinderen te tonen. Maar zo zit de wereld ineen, zei papa. Er is filmbloed én er is echt bloed op de wereld."
"Papa wou dat we de wereld met eigen ogen leerden kennen. We zagen ook de Antwerpse diamantslijpers. Daarvoor had hij geen reisgids, maar als een local hem zei: die kerk of die fabriek zou je moeten zien, dan gingen we daarheen. We hebben ook de meisjes-in-de-ramen gezien. Zonder papa. Ik denk niet dat hij dat leerzaam had gevonden voor ons (lacht)."  

Op straat maakt de familie kennis met de Brit George Mc Cord. Hij stelt voor om hun "PR-man" te zijn en slaagt erin om een deal te regelen met Heineken in Nederland. Het bierbedrijf geeft twee Zeelandse trekpaarden in bruikleen, op voorwaarde dat ze vanuit de brouwerij vertrekken en dat daar de persconferentie wordt gehouden. Gevolg: hun huifkar moet per schip naar Amsterdam. En ook: na de persconferentie nodigt Freddy Heineken de familie uit bij hem thuis.
Susie: "Onze ouders moesten met zijn chauffeur mee, wij -de oudste meisjes- mochten in zijn auto. Hij had een cassetterecorder in de wagen, draaide liedjes van de Beatles, en wij zongen mee!"
Eind februari '64 is Nederland in volle Beatle-koorts, want in juni komen de Beatles naar het land. Voor optredens en voor een rondvaart op de grachten die legendarisch wordt.

Net voor hun vertrek uit Amsterdam, krijgt de huifkarfamilie ook nog  bezoek van Prinses Beatrix en haar vader prins Bernard. En dan reizen ze naar het zuiden, weer naar Antwerpen. Het weekblad De Post houdt een interview en een fotosessie op de Groenplaats. De reporter vangt ook wat commentaren van voorbijgangers op ("Een schande! Moeten die jonge kinderen niet naar school?! - Echt iets voor Amerikanen! - Ge moet maar zot zijn!"), maar volgens Susie kregen ze maar zelden smalende opmerkingen.

Op visite bij prinses Beatrix en prins Bernard.

Intussen was de geldcheque aangekomen en dan gaat het van Antwerpen en België naar Frankrijk.
Susie: "In Parijs hebben we vlakbij de Eifeltoren gekampeerd. Wij waren de extra-attractie voor de toeristen, maar zelf hadden we geen geld voor de torenlift. We bezochten dan maar gratis musea en we zijn ook uitgenodigd in het sjieke Maxim's Restaurant. Uit alles viel er wat te leren. Uit de luxe van zo'n restaurant of in een fabriekje van hoefijzernagels. Ergens in Oost-Europa hebben we ook hospitaal bezocht. Toen we daar binnen waren, vroegen ze ineens of we een beenamputatie wilden zien, dat was onvoorzien, maar papa moedigde ons aan om dat bij te wonen.

"Was een plek bekend om zijn tulpen, of glas- of suikerindustrie, dan gingen we dat van nabij bezien. Wij reisden om te leren, heel letterlijk. Vandaar dat weinig eten of dunne kleren ook part of the trip waren. Zo zouden we leren wat honger was. En dorst. En kou."  
Janet: "Papa kwam uit een heel arm gezin. Zijn vader stierf toen hij vijf was, en z'n klasmaatjes moesten niks hebben van die armoezaaier. Hij liet zich niet uit z'n lood slaan, hij leerde hoe je met weinig toch je plan kan trekken."
Susie: "Het is een les die je van je leven niet vergeet."
Zelf behoorde het gezin tot de middle class. De ouders hadden een restaurant en een goeddraaiende sportwinkel in Williamsburg, Virginia. Maar in 1961 besloot de vader om met een huifkar van de oostkust naar de westkust te reizen: de kinderen moesten het échte Amerika leren kennen, op een eenvoudige manier, "zonder de materiële overvloed die ze gewend zijn". Ze zijn 294 dagen onderweg, en krijgen nationale bekendheid via radio en tv.    

Onder de Eiffeltoren.

In het Parijse verkeer.

Kennedy
Door die trip wisten jullie wat het was om een bezienswaardigheid te zijn. Maar in Europa kwam het soms tot een echte volkstoeloop.
Susie: "Het ging als een strovuur. Ze komen eraan! Ginder zijn ze! Mensen kwamen in hun deur staan, en reden nadien naar het volgende dorp om iedereen te verwittigen dat ze ook moesten kijken."
Janet: "Mensen wuifden, brachten fruit en groente, of bloemen uit hun moestuin. Je naderde een dorp en dan zag je in de verte hoe men zich op de stoep verzamelde. Het had iets van de Tour de France. It was crazy.Stopten we op een dorpsplein, dan ontstond er een samenscholing. En altijd was er wel iemand die Engels sprak, en die zijn conversatie dan vertaalde voor de omstaanders."

"Dat was vooral in de dorpen. In de steden was het afstandelijker. In West-Europa was het ook meer nieuwsgierig kijken, in Oost-Europa was het echt uitbundig. Daar strooiden ze soms bloemen op de weg, vlak voor de paarden, een oud gebaar om je hartelijk welkom te heten."
Janet: "Op drukke wegen waar het eigenlijk te gevaarlijk was om te stoppen, zetten bestuurders de motorkap omhoog alsof ze pech hadden. Zo konden ze toch stoppen om ons te zien."
Susie: "Er was geen internet, Twitter of Facebook, en toch gingen wij viraal, alleen met de kranten en mond-aan- mond."
"Wat zo fascineerde was dat wij van zover kwamen, helemaal uit Amerika. En ook dat wij niet met een grote Amerikaanse slee, maar met een simpel voertuig reisden. Dat had een gimmick kunnen zijn, een opzet van een reclamebureau. Maar de mensen zagen meteen dat wij gewoon waren. Een gewoon gezin, vader, moeder en de kinderen, die tegelijk toch bezig waren aan een uniek avontuur. Hoeveel mensen hadden al op die manier gereisd, en helemaal tot in Rusland. Dat was nog onbereikbaar ver in 1964."

"Wat ook bijdroeg aan onze populariteit, was De Cowboy die in Europa heel populair was door tv-series als Bonanza en Gunsmoke. Onze jeanskleren zag men toen nog als echte cowboykledij. In Parijs, toch dé modestad, wezen jonge gasten ons na, zo gegeerd waren die westernkleren toen." 
Janet: "Het gebeurde vaak dat ze ons geld boden voor die outfit, maar we hebben nooit wat verkocht. Het waren ònze jeans. En als ze vuil waren en we geen wassalon vonden, dan wasten we ze in een rivier."
Op foto's zie je de familie ook eten als cowboys, met het bord op de knieên. In hun sobere way of life hadden ze iets van pioniers, maar de oudere meisjes in hun tight fitting jeans hadden evengoed de looks van jonge filmsterren, met dat lange sluikhaar, de make up, en lippen die al meer uitstralen dan kauwgumbellen blazen. Van de 20-jarige Lee Ann bestaat een foto dat ze languit ligt te zonnen op de laadklep. Ze waren niet braaf of preuts, ze waren geen Amish. In landelijke streken moet het geleken hebben als Hollywood comes to town. Vandaar dat ze ook handtekeningen moesten geven.  
Susie: "Dat begon in Amsterdam en dat is niet meer opgehouden tot in Moskou. Wat wel ging vervelen na een tijd. En hoeveel duizenden foto's zouden van ons genomen zijn?! Ik denk dat wij toen de meest gefotografeerde Amerikaanse familie waren, nà de Kennedy's."

Waren jullie nog in Amerika toen JF Kennedy werd vermoord?
Susie: "We waren in New York, we stonden op het punt om af te reizen naar Antwerpen toen we het nieuws vernamen. Als ze iets rond Dallas 1963 doen, dan zitten wij vaak in die archiefbeelden. We staan stil nabij Times Square, en je ziet hoe we allemaal aan het huilen zijn, it was terrible. Ik had verwacht dat wij onderweg veel vragen zouden krijgen over die aanslag, maar dat was niet zo. Toch zagen wij vaak een portret van JFK als we bij mensen thuis kwamen."  
Followers
Jullie moeder had vroeger lesgegeven en van haar kregen jullie homeschooling onderweg.
Susie: "Met een rij encyclopedieën binnen handbereik. En het grappige is, nu staan we zelf in de encyclopedie! Er kwamen bij ons ook scholen op bezoek. Dat ging spontaan. Je reed langs een school, een leerkracht zag ons vanuit het raam, en hup, ineens stond de hele klas bij de huifkar."
Janet: "Soms werden we in de refter gevraagd voor een hoop klassen tegelijk. En dan kreeg je een spervuur van vragen. Hoe komen jullie hier? En waarom te paard? En waarom naar Moskou? En moeten jullie niet naar school? Nooit hebben wij zo'n schoolbezoek geweigerd en overal was ons 'optreden' een belevenis."

De huifkar vorderde gemiddeld 30-40 km per dag, maar als een streek of stad hen beviel, dan stopten ze evengoed na 15 km, "we hadden geen strak schema". Nu zou de familie Twitter-followers hebben, maar toen had ze echte followers die hen soms urenlang vergezelden.
Susie: "Te voet, per fiets of bromfiets, te paard. Sommigen een paar kilometer, anderen een hele dag. Wij zaten achterop de open laadklep open en zo babbelden we met die fellow travelers. Ik vond het plezierig, dat gezelschap overdag."
Janet: "Ik herinner mij een jongen van vijftien, op de fiets. Die is ons een volle week gevolgd in Tsjechoslowakije. Die sliep zelfs in onze huifkar."
Susie: "Soms reden wij een eindje mee, met jonge gasten, achterop hun brommer."
Janet: "Dat hadden onze ouders niet graag. Ouders waren in die tijd heel behoudend. Maar wij vonden het cool."

De “followers “ van de huifkarfamilie.

Was het niet vervelend om àltijd mensen rond jullie te hebben?
Susie: "Wij waren niet op reis om rust en privacy te hebben. We wilden dingen zien en mensen ontmoeten. Maar het gebeurde  dat omstaanders zolang bleven kijken tot we letterlijk onder zeil gingen. En dan nog gebeurde het dat men 's nachts door een spleet van het zeil kwam loeren, of met een zaklamp naar binnen scheen. Niet creepy bedoeld, 't was pure nieuwsgierigheid." 
"Op de duur wen je d'raan. Vergelijk het met mensen die gevolgd worden in een docu-soap. De camera volgt elke beweging, maar die gefilmden zien dat op de duur ook niet meer. Wat ik erger vond, waren de persfotografen."
Janet: "Dan moesten we ons opkleden, netjes op de bok zitten, kauwgom uit de mond, en een smile opzetten."
Susie: "Vreselijk als vader weer zo'n persbezoek aankondigde. Oh no! Not again! I wanna get off!""

Op YouTube staat een bijzonder filmpje dat in Tsjechië is gemaakt. Op de beelden zie je  de volkstoeloop. Moeder deelt handtekeningen uit en jonge jongens staan vlakbij als de meisjes hun schoenen dichtknopen. Die strijken heel cool hun lange haar opzij, het is met flair dat ze zich laten bewonderen.
Zus Lee Ann is zelfs gehuwd met zo'n 'omstaander'. Een jonge Amerikaanse heli-piloot "had haar zien zitten op de laadklep" toen het gezin een Amerikaanse luchtmachtbasis bezocht in Duitsland. "Het was liefde op het eerste gezicht." Hij bleef hen onderweg bezoeken, en op 22 augustus '64 verliet Lee Ann de huifkar om met hem te trouwen: "Ze wonen nu in Californië en hebben drie kinderen."
Op het YouTube filmpje zie je ook een Chevrolet Chevelle break  met een Belgische nummerplaat. Die was hen in bruikleen gegeven door General Motors in Antwerpen, om onderweg langere uitstappen te kunnen doen. De auto werd meestal 300 km verder op het traject geparkeerd, "en dan liftte papa terug om de tocht op de huifkar voort te zetten".

Susie en Barbara, all-American girls.

Kristallen vaas
Toen ze Tsjechoslowakije (nu Tsjechië en Slowakije) naderden, waren ze wel bang, zegt Susie. Het was immers volop Koude Oorlog. De Berlijnse Muur stond er amper drie jaar, de Cubacrisis met een dreigende atoomoorlog tussen de twee grootmachten was geen twee jaar afgewend. Er was ook een wedloop in de ruimte, er waren spionage-affaires en de Russische partijleider Kroestsjov werd de boeman van het westen vanwege zijn bot gedrag en zijn donderspeeches.
Susie: "Wij voelden al die spanningen, zeker vooraf. In Amerika hadden wij alleen anti-Russische propaganda gehoord, dus wij waren bang om daar te reizen. Wij dachten dat iedereen ons vijandig gezind zou zijn. Maar ik zal je eerlijk zeggen: they were the nicest people ever, it was incredible. Dààr in Oost-Europa, dààr zijn de echte volkstoelopen begonnen. "   
Janet: "In Pilzen bezochten we de brouwerij en daar hadden zich werkelijk duizenden verzameld op het plein voor de poort. Die konden niet allemaal binnen om ons te zien en toen is vader op het balkon gevraagd en hij heeft een daverend applaus gekregen."

In Praag: “In Oost-Europa was de volkstoeloop het grootst.”

Susie: "En hoe vaak boeren ons tegenhielden! Ze wilden dat wij ook eens naar hun paarden en rijtuigen kwamen kijken. Wat wel verbaasde: de mannen reden rond en de vrouwen deden het zware werk op het veld. Die riepen ons ook toe, om mee naar hun huis te gaan, dan hadden ze ook eens pauze."
Janet: "Overal werden we uitgenodigd, terwijl papa wilde voortmaken. We moesten nog door Polen en Rusland, en hij wilde absoluut voor de winter in Moskou zijn. Dat was de grote schrik, dat we voor Moskou zouden vastraken in de sneeuw."
Susie: "Maar zoveel gastvrijheid konden we niet negeren. Van enkele boerenvrouwen kregen we zelfs een kristallen vaas, allicht een familiestuk. En dan nog van mensen die het zelf niet breed hadden."
Janet: "Vanalles kregen we. Boeken, speelgoed, knuffeldieren." Susie: "Daddy was tegen het vergaren van dingen, en hij wou ook niet dat de huifkar een souvenirbazaar werd; de ruimte was te krap daarvoor. Dus moesten we die geschenkjes voor hem verstoppen."
Janet: "Ik heb van jongens zelfs ringen en zilveren halsbandjes gehad. Gisteren heb ik nog een ring gedragen van toen in Tsjechoslowakije."
Susie: "Die sieraden, dat was uit sympathie, uit vriendschap, en niet als aanzoek. Jongens hebben zich nooit aan ons opgedrongen. Niet alleen omdat onze ouders in de buurt waren, maar ook omdat we met die bijzondere reis bezig waren. Dat zorgde voor respect."

Bij de Rode Pioniers - Praag.

Er is een Facebook-pagina (The Last Wagon West) waar foto's staan van hun trip. De foto's in Oost-Europa zijn de opvallendste. Als ze Praag bezoeken zie je zelfs lichte verafgoding. Jonge Rode Pioniers staan de meisjes in hun jeansvestjes aan te gapen, en zij blijven onverstoord, all-American en compleet relaxt.      

De plaatselijke bevolking ontving jullie met open armen, maar hoe waren de grenscontroles aan het Ijzeren Gordijn ?
Susie: "Bij de Tsjechische en Poolse grens dachten we zeker dat ze ons zouden fouilleren en de hele kar zouden uitladen, maar we konden zo passeren. Toen we in Polen voor de Russische grens kampeerden, konden we 's avonds de wachttorens met de hoge prikkeldraad zien, en de grenswachten die ons met verrekijkers bespioneerden. Very scary. Maar toen we s' morgens met ons visum aan de versperring stonden, legden ze hun wapens neer en kregen we bloemen. That was unbelievable! En onverwacht, want in Polen had niemand ons kunnen beloven dat we zouden binnen mogen. Ik zie ons broertje George nog met zijn koersfiets Rusland binnen peddelen, zo blij als een vogel."   
"En zo begon het opnieuw: het bezoeken van scholen, fabrieken en boerderijen. Heel vaak konden we kamperen bij kolchozes, en werden we 's avonds uitgenodigd voor de maaltijd. Daar werd dan getoast op de vriendschap tussen de volkeren. In Amerika mag je zo jong geen alcohol drinken, maar bij zo'n toast moest je wel meedrinken. Niet dat wij ons ooit hard verzet hebben (lacht)."

Life Magazine wijdde in het najaar 1964 vier pagina's aan de Rusland-entree van de familie. Dat het een huzarenstuk was om de stugste bureaucratie ter wereld te counteren: ze hadden geen toeristentaks van 35 dollar per persoon per dag moeten betalen, ze moesten niet in vooraf gereserveerde staatshotels logeren, ze mochten hun inkopen doen in gewone Russische winkels ("toch no-go-areas voor toeristen"), en ze hadden zelfs permissie om met de huifkar over het Rode Plein te rijden.
Susie: "Die toestemming hadden wij niet. Maar omdat wij zo gevolgd werden door fotografen en cameraploegen, hebben ze ons laten doen. Maar toen kwam het bericht dat we Kroestsjov niet konden ontmoeten. Het bleek dat hij zes dagen eerder was afgezet."
"De hele weg naar Moskou hadden we iedereen verteld dat we Kroetsjov gingen zien en nu werd dat niks. Een zware ontgoocheling. Er was ook geen opvolger, er was een machtsvacuüm. Ik had papa zo graag met hem willen zien spreken over wereldvrede, dat was één van de grote beweegredenen voor die trip. Hij had zich ook zo hard ingespannen en zoveel moeite gedaan. Want er was toen moed voor nodig om naar dat Oostblok te reizen."
"Wie we wel ontmoet hebben, waren de ouders van Yoeri Gagarin, de eerste mens in de ruimte. Z'n ouders waren boeren in Smolensk, en ze hadden ons bij hen thuis uitgenodigd. Hij is een hele grote held daar, en die avond was er een tv-programma over hem. Ik moest wenen toen ik het zag. Het was heimwee én gekrenkte vaderlandsliefde. We hielden van Oost-Europa, maar toch had Amerika éérst in de ruimte moeten zijn (lacht)."

Life Magazine november 1964

Werden jullie bij je terugkeer in Amerika beschouwd als pro-communist omdat jullie je in Oost-Europa zo vriendschappelijk hadden gedragen?
Susie: "Nee, dat is niet gebeurd. En in Oost-Europa zijn wij ook niet beschouwd als propaganda-Amerikanen ondanks onze kledij en de stars 'n stripes op de huifkar. De mensen zagen ons niet als propaganda, de mensen zagen een gezin met een huifkar, slaapzakken en een schap boeken. Daaraan kon niemand aanstoot nemen."
Je sprak van heimwee, ook al was je met je thuis onderweg.
Susie: "Je kreeg heimwee vanwege teveel thuis (lacht). Altijd diezelfde mensen om je heen op die veel te kleine plek, dat geeft gekibbel en ruzie."
Janet: "En dan deed het deugd om af te stappen en een eind van de wagen te wandelen. Wij hebben vele mijlen nààst de huifkar gestapt. En zo blijf je slank!"
Susie: "Ik begon op de duur ook pop en rock te missen, die kon je in Oost-Europa bijna nergens op de transistorradio krijgen. Zo kropen de dagen soms maar traag voorbij. Ja, een groot avontuur kent ook zijn sleur. En dan ga je maar lezen en vroeg onder de dekens kruipen."
Zo hebben ze 'Oorlog en Vrede' van Tolstoj gelezen terwijl ze door de Russische steppe trokken.

Aankomst in Moskou.

Na de intocht in Moskou en een verblijf van enkele weken verliep hun visum. Bij de terugkeer moesten ze de paarden achterlaten, en de huifkar werd aan de trekhaak van de Chevrolet gekoppeld: ze waren dus snel weer in onze contreien. Bij de inscheping in Rotterdam moest de huifkar ook niet ontmanteld worden, "want in New York wachtten fotografen en cameraploegen en die wilden dat wij in de huifkar zaten terwijl een kraan ons van boord tilde. Yeah, we did crazy things". Het gezin werd ook geïnterviewd in de superpopulaire Ed Sullivan Show en precies die belangstelling maakte de terugkeer naar het gewone leven niet gemakkelijk. Janet: "Wij waren verwend. Een heel jaar heb je in de aandacht gestaan. Je bent gevierd, omringd, gefotografeerd en ineens ben je celebrity àf. Dat is alsof ze iets van je afpakken. Ik heb er soms nog last van! (lacht)"
Susie: "De belangstelling is weg, maar zelfs in 2015 kijken mensen nog heel verbaasd als je erover vertelt. You did WHAT?!!
We zijn ook nog jàren blijven corresponderen met mensen van toen. Een zoon van me correspondeert nu al twintig jaar met een Russische familie die opnieuw contact zocht met ons."
"Omdat het nog zo hard leeft, wensen en hopen we dat iemand over onze belevenissen een boek schrijft. In 2010 hadden we een auteur, twee jaar research heeft hij gedaan, maar toen liet hij ons in de steek. Al veel eerder waren er aanbiedingen van twee grote uitgeverijen, maar toen leefde papa nog en hij hield de boot af. Hij wilde alleen maar meewerken als hij controle kreeg over de inhoud, en zo is dat niet doorgegaan. Zelfs Walt Disney heeft ons een brief geschreven na de trip door de VS, allicht wilde hij een film maken, maar ook zijn voorstel moet afgeketst zijn geweest."
Janet: "Wij reisden om te leren, zei papa. Niet om er geld aan te verdienen met boeken en films."
Susie: "Jax Beer in Louisiana bood ons in 1961 100.000 dollar om een bescheiden logo op de wagen te hangen tijdens de coast-to-coast trip. Honderdduizend dollar was toen een fortuin, maar hij weigerde. Wij zaten te snikken aan tafel, of hij gek was?! Zoveel geld?! Come on, dad! Maar hij wilde het zuiver houden: geen commercialisering."
Geldbezit is dus geen erfenis geweest, wel de wanderlust. In de jaren zeventig trokken Janet en Susie met een vriendin naar Mexico; "Wij waren hippies; wij liftten en reden mee op goederentreinen. Onvoorstelbaar nu, zeker voor drie meisjes, maar toen deden we het gewoon". 
Ze zeggen met spijt in hun stem dat ze nooit meer in Europa zijn geraakt. Allebei hopen ze hier ooit terug te komen. Bij Janet is dat verlangen het grootst: "Ik denk nog élke dag aan Europa en aan die reis."  

 NAWOORD: Janet zal de reis naar Europa nooit maken. Ze sterft in oktober 2018 na een agressieve kanker. Ze was amper 66 . Hieronder een foto van Janet in de huifkar, ze was toen 12. Op de tweede foto (van eind jaren 60) zie je haar samen met zus Susie.