Trump: staat de verongelijkte kiezer nog altijd aan zijn kant?

Binnen enkele dagen kiest Amerika een nieuwe president. De peilingen geven een voorsprong aan Joe Biden, maar niemand betrouwt de peilingen omdat ze vier jaar geleden ook een overwinning van Hillary Clinton voorzagen. De zwevende kiezer en het resultaat in de swing states zullen de doorslag geven. Trump heeft in elk geval zeer trouwe kiezers: 80% van degenen die in 2016 voor hem kozen, zijn tevreden over hem.
Wie die loyale kiezers zijn, dat wist de cultuurhistoricus Joseph Amato al te vertellen de dag na de stembusuitslag van 2016. Hij zag de wrok tegenover het establishment groeien op het platteland.
Op die diepgewortelde wrok teert Trump nog altijd.

Humo november 2016 © Jan Hertoghs  

(Bron: City Journal)

"Trump-kiezers missen iets bij de Democraten: die spreken amper over God of over de kerk."

De Democraten hebben het pleit verloren in de Rust Belt (de oude industriestaten) en op het platteland. Om een diepere verklaring voor de winst van Trump te vinden, spreek ik met Joseph Amato, eminent cultuurhistoricus. Hij woont in Minnesota, een landelijke staat die aanleunt tegen de Rust Belt. Ik leerde Joe kennen tijdens een Humo-reportage in Minnesota in 1998.
Was hij verrast door de triomf van Trump? 

Amato: “Ja, ik dacht dat Hillary het uiteindelijk toch zou halen. Maar als ik de laatste twee maanden lezingen gaf in de small towns, zag ik de Trump-bordjes wel flink toenemen."
Humo: Minnesota stemde al veertig jaar blue bij de presidentsverkiezingen. Nu werd Minnesota bijna red: Hillary had nog maar 1,4% voorsprong op Trump. Terwijl Obama Minnesota nog binnenhaalde met 7,7% verschil. 
Amato: "Ja, de Democraten houden hier amper stand. Ze blijven nog  overeind omdat hun sterkste afgevaardigde het opneemt voor de mensen op het platteland. Maar hij is ook tegen teveel gun control, tegen elk klimaatverdrag en tegen abortus!"
Humo: Hillary blijkt alleen overtuigend te kunnen winnen in kiesdistricten met een overwegende ‘gekleurde’ bevolking.
Amato: "Om Trump te verslaan richtte ze zich heel hard op de latino’s en de Afro-Amerikanen. Die kleurlingen leken ineens de toekomst. Kleurlingen, dat was levendigheid. Blanken, dat waren de kleurlozen, de lieden met een flets gedachtengoed. Kijk naar haar denigrerende uitspraak over de kiezers van Trump, the deplorables.  Dan had ze het ineens wél over blanken, maar dan wel over lieden die xenofoob, sexistisch en gun loving waren.
Kijk ook naar Obama na de IS-terreuraanslagen bij ons en in Europa. Hij vroeg weg te blijven van wraak en vooroordelen, hij vroeg respect voor de moslims in de VS. Maar hij had het zo vaak over die mogelijke racistische vooroordelen die de kop opstaken, en zo weinig over die terreurdaders zelf, dat veel blanken het gevoel kregen: hey, die politieke elite denkt wel heel smal over ons. Die ziet ons alleen maar als bekrompen geesten. En die perceptie heeft voor wrok gezorgd tegenover de elite."
Humo: Het platteland kiest ook hard tegen abortus in vergelijking met de kosmopolitische steden waar de Democraten “heersen”.   
Amato: "Veel Trump-kiezers missen iets bij Clinton en Obama: die leiders spreken nauwelijks over God of kerk. Mensen op het platteland vinden dat erg. Zij rekenen nog op God en op de kerk, zij rekenen nog op de christelijke gemeenschapszin van de kleine community. In Clinton en Obama vinden ze daarvan niks terug. In hen zien ze de seculiere grootstad die het individu verkiest boven God, met die persoonlijke keuze voor abortus en voor homorechten. En daarmee kunnen ze zich niet identificeren."

Humo: Er zit ook wrok en ongenoegen bij de boeren.
Amato: "Ja, de boeren moesten van de banken en de agrosector altijd maar grootschaliger worden: zij moeten de wereld voeden. Zo zijn ze macro-economisch aangemoedigd. Maar als zij -ook economisch!- hun rekeningen maken, dan zien ze amper geld voor hun melk, hun maïs en hun soja. En dan vragen zij zich af: wij voeden  miljoenen mensen, maar ziet iemand ons eigenlijk wel staan? Mogen wij ook nog leven?
Omdat hedendaagse boeren zo grootschalig zijn en veel land bestrijken, worden ze aan meer regels onderworpen en ook zwaarder belast, voor hun wegengebruik of hun waterpollutie. Ook dat zorgt voor wrok tegen de overheid, want zo zien ze hun vrijheid beknot.   
Tegelijk zien die boeren en àlle rurale bewoners hun kleine stadjes de dieperik ingaan. Decennialang konden ze rekenen op een middenstand, op winkels, op een postkantoor. Nu rest alleen nog het tankstation met enkele winkelrekken. Voor die plattelandbewoners is daar iets uit hun handen geglipt.
Hun stadje had vroeger nog een school en een klein hospitaal, dat is weg, of overgenomen door een campus met hoofdzetel twee uur daarvandaan. Dat is meer dan terugloop, dat is verlies van controle.
Tegelijk zijn diegenen die op dat leeglopende platteland blijven wonen nog altijd hardwerkende mensen. Maar voor dat werk, voor die werkplek en dat vaak lage loon moeten ze altijd verder rijden. Naar stadjes die nog niet zijn leeggelopen. Naar bedrijven die nog niet zijn gesloten. Ook die lange autoverplaatsingen gaan wringen als een verlies van controle over je leven. En zo voelt men zich: ver verwijderd van werk én ver verwijderd van de elite die niet omkijkt naar hun bestaan."  
Humo: Er blijkt ook veel onvrede over Obamacare.
Amato: "Brede gezondheidszorg was een goed idee, maar ze werkt  niet op het platteland. Die kleine ondernemers moeten nu hogere sociale lasten dragen, maar daardoor kunnen ze de kop niet meer boven water houden. Tegelijk zien werknemers met lage brutolonen dat er 25 tot 30% wordt afgehouden voor die gezondheidszorg. Ze zijn dan medisch beter beschermd, maar financieel worden ze soms gedwongen om een extra-baan te zoeken. De Democratische gouverneur van Minnesota heeft het  onlangs brutaal gezegd: “Obamacare werkt niet!” Dat zei die Democratische leider in volle verkiezingstijd! “
Humo: De Democraten rekenden Minnesota, Michigan en Wisconsin bij de Blue Wall; staten die steevast blauw stemmen. Clinton ging daar gemakshalve amper op bezoek. Die haast arrogante verwaarlozing keerde zich tegen haar.
Amato: "Dat gevoel van oneerlijk behandeld te zijn speelde wellicht. En het entte zich ook op een veel ouder gevoel. Ik ben zelf vakbondsman geweest en in Minnesota had je altijd sterke vakbonden, zeker in het noorden, in de mijnstadjes. Die plaatselijke unions waren Democraat én patriottisch, die stonden achter de New Deal van Roosevelt, die stonden achter hun jongens die naar Wereldoorlog II gingen en daar hun leven gaven voor de vrijheid van Europa.
Na de jaren vijftig verwaterde de werking van die local chapters. De vakbondskantoren verdwenen uit de kleine stadjes, en de vakbonden kregen secretariaten in de grootstad. Een centralisering waardoor de vakbonden voeling verloren met hun basis. Vergelijk het met de socialisten in Europa, dat waren de baanbrekers van de negentiende eeuw tot 1960, maar nu lopen ze ook door Brussel met hun laptop- en aktentassen, of niet soms?! Onze vakbonden zijn lokaal weggedeemsterd, jullie socialisten hebben geen volkshuizen meer en zijn grotendeels de band kwijt met hun traditionele kiezerspubliek. Ook dat uit zich in wrok en afkeer. 

Lokaal zijn de blanken ontworteld doordat de laatste decennia zoveel functies die uit die kleine stadjes verdwenen zijn, en nationaal vragen ze zich af: waarom hebben onze vaders en grootvaders zich ooit krom gewerkt voor die nationale wederopbouw van Roosevelt? Waarom hebben ze hun leven geofferd in die Europese oorlogen? Zij hebben gegéven voor Amerika maar wat krijgen wij terug? Een Amerika waar nog altijd zoveel gezinnen en kinderen in armoede leven!
En dààr zit de winst van Trump. In dat inspelen op die vaak onuitgesproken wrok. En waar de Democraten niet meer weten hoe ze met die blanken moeten omgaan, daar bezorgt Trump hen een nieuwe identiteit: de bouwer zijn van een Great America.
En wat stelt Clinton daartegenover? We want everybody to prosper, wij willen welvaart voor iedereen. Maar dat is een formulering zoals: ik wens iedereen een gelukkig nieuwjaar. Dat is een gemeenplaats, dat rààkt de mensen niet. Integendeel, dat wollige woordgebruik verstikt dat gevoel van mensen die een verlies ervaren. Een verlies van inkomen, van community, van religie of van morele waarden. Die kiezers worden wrokkig als je dat verlies toedekt met vage voornemens.
Wrok en verongelijktheid zitten dieper dan socio-economische factoren. Vandaar dat Trump ook kiezers wint buiten de working class.
In Groot-Brittannie heeft wrok tegen de Europa-elite toch ook de brexit aangemoedigd. Ja, wrok is een sterke politieke motor in àlle historische ontwikkelingen."