De marathonwinter van 1962-1963 (2) : de bevroren zee

Humo december 2012 - licht ingekort - © Jan Hertoghs

Lees hier deel 1

De bevroren zee in De Panne (foto: Michel Dewulf)

 "Ik zag eenden en meeuwen ter plekke vast vriezen aan het ijs!" 

De winter van 1962-63 was de strengste sinds de metingen in 1833. Over die winter hangt in mijn herinnering een snoer van sneeuwdagen, en een slee was wat ik als tienjarige verlangde! Maar die aankoop ging de familiale koopkracht te boven en dus besloot ik er zelf één te maken. Ik kon al met zo'n fragiel figuurzaagje een vogel uit een stuk triplex zagen, en ja, nù zou het echte werk beginnen. Als ik twee planken zaagde en onder een oude rietstoel nagelde, dan had ik een slee (zoals gezien in een album van Kwik en Flupke). Maar ze heeft nooit willen glijden. Zelfs niet toen ik een 'skipunt' aan die planken kerfde. Dat hout bleef stroef haperen in de sneeuw. Zo'n sledes maken ze nu niet meer, en zo'n winters evenmin.

Het is 18 januari 1963 en in Boezinge bij Ieper komt bakkerszoon René Grimmonprez voor een bijtende verrassing te staan.
"Ik deed mijn dagelijkse ronde met mijn gemotoriseerde  triporteur en in die broodkar zaten zo'n dertig verse broden. Ik kwam van een klant en toen ik weer bij m'n kar kwam, zat er een groot beest onder die halfopen klep, die had dat brood geroken natuurlijk. En dat vloog op met geweld en sloeg zijn vlerken tegen mijn kop en tegen mijn oren. Het hakte ook naar mijn ogen, en een geluk dat ik een bril droeg, zijn bek ketste af op het glas, maar die twee glazen waren toch gebroken. En dan weer klauwde en snavelde hij naar m'n nek, maar met zijn klauwen verstrikte hij zich in de kraag van mijn vest en zo heb ik hem bij z'n nek kunnen pakken en overmeesteren. Maar een sterke vogel dat dat was, die twee vleugels samen meer dan een meter! En geschrokken dat ik was, ik was wit van 't verschot.
Enfin, ik had 'm bij zijn nek en zijn vlerken en zo ben ik ermee naar de bakkerij van m'n ouders gelopen. En daar hebben we hem in de veranda gestopt en goed bekeken, hij had lange groene poten en een grote dikke bek. Een rare kwast, 'k had nog nooit zoiets gezien.

Uit het familiealbum: de triporteur met broden van René Grimmonprez

De beenhouwer is ook komen kijken. Die heette Roger Vindevogel, en ja, met zo'n naam kom je natùùrlijk kijken! En Roger kwam één stap te dicht in die veranda en dat beest vloog op hém, en ook weer naar zijn ogen hakken, zo'n snéé in zijn wenkbrauw. 't Was groot nieuws in het dorp, d'r is veel volk naar komen zien, en iemand beweerde zelfs dat zulke vogel in staat was om met zijn klauwen een baby uit een wieg te pakken en ermee weg te vliegen. Overdreven natuurlijk. Ook de burgemeester is komen kijken, en de baron en de barones -mijnheer en mevrouw de Thibault de Boesinghe- zijn van 't kasteel gekomen. Mevrouw had een boek over vogels en volgens haar was het een butor (= roerdomp) die uit Siberië kwam. En 't heeft dan in verschillende kranten gestaan hoe ik aangevallen was, en allemaal op het eerste blad. Ineens was ik een Bekende Vlamink! 
We hebben hem brood en stukjes vis gegeven, maar je zag dat ie op 't eind van z'n krachten was, en zaterdag lag hij dood in de veranda. Die dag zijn er dan nog specialisten van de Dierenbescherming geweest, helemaal uit Antwerpen, en zij hebben de naam van die vogel hier op dit papier geschreven. Het is een Botaurus Stellaris (= roerdomp, een zeer schuwe moerasvogel die al vrij zeldzaam was in de jaren zestig, jh).
Die roerdomp heb ik ook laten opzetten, hij is her en der tentoongesteld geweest, maar van één expo is hij niet meer teruggekomen. En daar heb ik dik spijt van. Dat ik hem kwijt ben."

De “roofvogel” die in de broodkar dook is voorpaginanieuws op 19 januari 1963, samen met de winnaar van de guurste Elfstedentocht aller tijden (Het Nieuwsblad)

René's "schermutseling met de reuzevogel uit Siberië" staat op minstens drie Vlaamse voorpagina's. En op dezelfde kophoogte:  de overwinning van Reinier Paping in de Elfstedentocht. Die editie van de Tocht der Tochten werd ineens ook de meest legendarische. De voorzitter van de tocht had het ook zo aangekondigd: "Geen ritje voor sierschaatsers. Enkel de harden zullen de eindstreep halen." Het werd een "apocalyptische calvarietocht met de meest schrikwekkende beproevingen". De starttemperatuur was min achttien en gedurende de dag moesten de rijders opboksen tegen een opeenvolging van zware mist, stuifsneeuw, een ijzige en stormachtige oostenwind, en scheuren en hobbels in het ijs die de schaatsen kromtrokken en de ontreddering totaal maakten. "Men kon nooit regelmatig schaatsen: twee streken en dan was het weeral ploeteren door de ijsgeworden sneeuw." De blessures waren legio: bevroren voeten en oren, gebroken ledematen en sneeuwblindheid. Ook veel snijwondes: van armen en benen die bij valpartijen door het schaatsijzer van anderen gesneden werden ("de sneeuw was op vele plaatsen doordrenkt van het helrode  bloed.") Van de 578 wedstrijdrijders wisten er slechts 57 aan te komen binnen de twee uur na de winnaar. En van de bijna tienduizend toerrijders haalden er slechts negenenzestig de eindstreep. De meeste toerrijders gaven op of werden onderweg van het ijs gedwongen door politie en rayonhoofden omdat de route te slecht werd en de omstandigheden "met het uur levensgevaarlijker werden".

Gazet Van Antwerpen

Kinderen mogen niet doodvriezen
In Temse staan op 18 januari rijen nieuwsgierigen bij de Schelde "om het dichtvriezen van de rivier gade te slaan". In Baasrode is het al zover en "hebben sommigen zich aan de overtocht van de stroom gewaagd". In het Engelse Windsor vriest de Theems dicht - voor het eerst sinds 1897- en aan de Hongaarse-Oostenrijkse grens kunnen vluchtelingen ("gehuld in witte lakens") van Oost naar West vluchten omdat de mijnen en  versperringen van het Ijzeren Gordijn bedolven zijn onder een dik pak sneeuw. In Zweden wordt het legerreglement aangepast en mogen soldaten een baard laten staan "omdat het hen beter beschermt tegen de kou". Ook in Zweden hebben arenden "twee huiskatten gedood en verslonden".
Gazet Van Antwerpen start op 21 januari een spoedcampagne voor de minstbedeelden: onder de naam Operatie Antivries worden geld, kolen, dekens en voedsel verzameld. Er verschijnen reportages over bejaarden die dag en nacht onder de dekens liggen te rillen ("hun enige verwarming") en over gezinnen die in krotten leven "waar de wind door de gebarsten ramen blaast". De verslaggever spreekt met een jong gezin, zij hebben een baby en een peuter naar het ziekenhuis gebracht "omdat zij anders zouden doodvriezen". De journalist is resoluut: "Wij voelen ons beschaamd. Terwijl wij over de ongemakken van sneeuw en ijs mopperen, wordt in dit land met zijn uitdagende luxe van honderdduizenden auto's en televisies nog honger en koude geleden."
De 48-urige werkweek bestond toen nog, maar in de bouw lag alles plat. Honderdvijftigduizend bouwvakkers zitten werkloos thuis wegens vorstverlet en "zorgen voor lange rijen aan de  doplokalen". Dagelijks gaan stempelen was toen nog verplicht.

Advertentie voor isolerend glas (Thermopane) in Gazet Van Antwerpen. Let op de typische bakelieten smartphone van toen. (januari 1963)

De Noordzee bevriest
Op zondag 20 januari rijden duizenden dagjestoeristen "over spiegelgladde en moeilijk berijdbare wegen" naar de kust om daar een "ongezien en grandioos spektakel te aanschouwen." De zee is bevroren. André Blontrock was toen op internaat in Oostende: "Elke middag wandelden wij met de studiemeester naar die bevroren zee. Hij bleef op de dijk staan en wij mochten dan tussen die ijsbergen spelen. Dat waren geen bergen natuurlijk, maar die grootste waren toch zo groot als een strandhuisje, zeker twee meter. En wij kropen daarop en  sprongen van de ene naar de andere. Er waren ook vlakke stukken ijs, daar hebben we nog gevoetbald omdat dat ijs eerder ruw was, niet zo glad als je zou denken. 't Was een belevenis, die winter. 's Nachts bleef de verwarming branden op de slaapzaal, wat heel ongewoon was, en dan nog was het zo koud dat we twee extra dekens kregen. En in de klas zaten we met een extra dikke trui aan. Ook daar brandde de verwarming, maar het blééf koud binnen de muren. "

Jaak Mahieu werkte in het Zeepreventorium van Den Haan, en hij zag dat ijslandschap ontstaan: "Dat begon met ijsblokken en schotsen die op het zeewater dreven. En met hoogtij waren er blokken die achterbleven op het strand, en elke keer dat het hoogtij was, spoelden er meer ijsblokken aan, en die stapelden zich op tot torens en muren.  Een strand met zand was er niet meer. Er was alleen nog zo'n dikke poreuze koek van korrelijs en ijsschotsen. Op sommige plaatsen was die koek dertig centimeter dik, en dan kon je daarop wandelen, honderden meters ver, in de richting van de zee. Niet dat die ijskoek altijd betrouwbaar was, soms was die ineens dun en bros en schoot je daar zo doorheen. "

Titel uit Gazet Van Antwerpen

Het leidde al vlug tot waarschuwingen van kranten en politie dat dat strandijs niet veilig was. Op 17 januari moest de Oostendse brandweer een jongetje uit het ijs redden en op 24 januari hoorden wandelaars op de zeedijk in Den Haan "plots hulpgeroep" van een meisje dat zich te ver had gewaagd, ze was via het korrelijs op "gevaarlijke ijsschotsen terechtgekomen" en dreigde in het zeewater te verdrinken. De wandelaars konden "het uitgeputte kind" op het droge brengen.

In korte broek
Zeewater dat bevriest, het blijft een zeldzaam natuurfenomeen. Want eer dat zoutwater stolt, moet het water zelf minimum twee graden onder nul zijn (zeker als er wind staat en er stroming is op het water). Dat de temperatuur van het Noordzeewater naar min twee of kouder zakt, is hoogst uitzonderlijk, want in normale winters is de temperatuur van ons zeewater zés graden.
Frieda Moeyaert woonde toen vlakbij de dijk van De Panne, en heeft ook op dat ijs gelopen: "Dat was wel vreemd, want hier en daar hoorde je dat zeewater nog klotsen en kloppen onder dat ijs. En volk dat er kwam kijken! Vooral op zondag was er een toeloop. De mensen kwamen van overal, van het binnenland, maar ook van Frankrijk, Rijsel, Duinkerke en Tourcoing. "
Michel Dewulf was in de zomer als fotograaf begonnen op de zeedijk in De Panne ("ik maakte portretten van vakantiegangers") en plots bracht ook de winter fotowerk mee: "Toen dat ijs zich begon te vormen, ben ik elke dag naar de zee gaan kijken. En op de duur was dat strand overdekt met ijsvelden, ijsmuren en ijsbergen. Dat waren honderden meters ijs die zich ook kilometers in de breedte uitstrekten. Vanaf midden januari waren die bergen op hun hoogst, ongeveer zo hoog als een plafond van een huiskamer, dus zo'n tweeënhalve à drie meter. Naar ik later hoorde, was dat natuurfenomeen het sterkst in De Panne.
Ik heb tientallen foto's genomen, ze zitten samen in een album, en zelfs nu nog komen mensen naar afdrukken vragen. Het moet toch zijn dat die winter indruk heeft gemaakt. " (Onderaan de reportage vind je meerdere foto’s uit het bevroren-zee-album van Michel Dewulf).

Het poollandschap van De Panne (Michel Dewulf)

Volgens Gazet van Antwerpen is de kust veranderd in "een poollandschap" en gelijkt het Zwin zelfs op "een woeste toendra". Ook bleek de zee geen golfslag meer te hebben. Het enige geluid bij opkomende tij was "het schuren van de met ijs beladen golven over de dikke ijslaag die al op het strand aanwezig was: een dof en onheilspellend gegrom." 
De vijftienjarige Bernard Staelens verbleef toen op internaat in Oostende: "Ken je dat dok waar de Mercator ligt? Daar heb ik vogels zien vastvriezen op het ijs. Eenden en meeuwen kwamen aangevlogen, ze landden op dat ijs, en je zag die zwemvliezen beginnen kleven, die vogels begonnen te trekkebenen en die konden niet meer weg. En wij keken toe met de kameraden, wij vonden dat curieus en zelfs plezant! Niemand die compassie had, niemand die d'rbij stilstond dat die gingen doodvriezen. Och here nee, d'r waren veugeltjes genoeg toen! (Noot: een getuige uit De Haan ging elke middag langs het strand om vastgevroren meeuwen van het ijs los te maken!)
En ik zie ons nog op tocht gaan met de Chiro. Het vroor min vijftien, het was zo koud dat we onze slaapzakken rond onze hals droegen. En toen we op dat boerenhof aankwamen, waren onze pistolets bevroren in de rugzak! En omdat het in de schuur te koud was, mochten wij in de achterkeuken van die boerderij slapen. Maar ook daar was het koud, wij konden de slaap niet vatten! Niet dat wij dat erg vonden hé, wij vonden dat tof! Ik zie me nog lopen met de kameraden, en wij droegen een korte broek hé! Maar mijn benen waren wel ingesmeerd met kattenvet zodat ze niet zouden 'springen' van de kou."

Foto: Michel Dewulf

Tunnels onder de sneeuw
Heel die winter heb ik een korte broek gedragen. Ik had niet eens een lange broek op m'n tien jaar. Want zo werd je groot: als je kon afzien, als je naar school fietste en met die 'tartan' van blauw en rode vlekken op je benen toch nog deed alsof die huidpijn normaal was.
Voor en aantal Waalse schoolkinderen was 21 januari een benarde dag. Ondermeer in het dorp Les Tailles dat op zeshonderd meter ligt en het hoogste dorp van België is, vlakbij de Baraque de Fraiture. Wij leerden toen over deze Ardeense Hoogte die wij steevast de Barak Frituur noemden. En terwijl wij in de banken zaten, raakte daar een schoolbus geblokkeerd in de sneeuw.

 Henri Delré was elf. Hij liep school in Houffalize en zat elke dag op die bus. "Les Tailles was zowat de verste bestemming en ik denk dat we op het eind van die rit nog met een tiental jongens en meisjes waren. Buiten woedde een geweldige sneeuwstorm, dat waaide en huilde, je kon dat horen tot in de bus. En in het begin kon onze chauffeur nog door een aantal sneeuwduinen ploegen, maar die duinen werden groter en ineens zat hij vast. Ik weet niet hoelang wij geblokkeerd hebben gezeten, het was gewoon niet te doen om uit te stappen in dat weer. Maar omdat er geen gsm's waren en met zo'n weer toch niemand ter hulp kon komen, zijn wij dan maar zelf door die sneeuwstorm naar het dorp gestapt, de grote kinderen voorop. Of wij bang waren? Maar nee meneer! Ik heb het meegemaakt dat ons dorp door sneeuwmuren dagenlang van de buitenwereld was afgesloten. En wij groeven tunnels in die sneeuwmuren. Als kinderen speelden wij onder tonnen sneeuw! Dus nee, wij waren niet bang. Ik ben ook geboren op een dag in 1952 dat hier meer dan twee meter sneeuw lag. Mijn ouders moesten een trap in de sneeuw graven om uit hun huis te klimmen!"
Antoine Piron en zijn vader gingen met de tractor de bus ontzetten: "Wij zijn pas laat gealarmeerd, wij kwamen daar pas tegen zeven uur 's avonds ter plekke. Die bus stond er dan al bijna drie uur en de kinderen waren net vertrokken, op eigen houtje naar het dorp.

Bericht over de urenlang geblokkeerde schoolbus/ GVA

Die bus stond op een smalle hellende weg en ze stak tussen twee sneeuwduinen in. Ze stond ook dwars op die weg en die chauffeur kon geen kant meer uit: nog één keer manoeuvreren en hij was over de wegrand geraakt en met die kinderen van de talud geschoten.
Het was geen weer. Het vroor verschrikkelijk, die sneeuw sloeg in vlagen in ons gezicht, en we konden amper wat zien in het licht van de tractoren. Er was ook nog een tweede boer met een tractor en tot half elf 's nachts zijn we met kabels en kettingen bezig geweest om die bus veilig weg te trekken." 
Felix Guillaume en z'n vrouw Marthe wonen in het gehucht Collas waar de bus vast zat. Hij weet nog van de bus en dat zijzelf toen ook in hun huis geïsoleerd zaten: "Overal waren sneeuwduinen, je kon niet buiten komen. Dat gebeurde wel meer in de winter. Met de grote sneeuwstorm van 1 februari 1953 waren we zelfs drie weken afgesloten van de buitenwereld. Iedereen was op dat isolement voorzien: we bakten zelf brood, we hadden vlees van ons eigen varken, en opgelegde groenten en fruit in glazen weckbokalen.
Onze facteur was ook een dappere! Die kwam los door de bossen gestapt als de wegen dicht zaten. Faut le faire, want dat is hier geen park hé, dat zijn hier wel de dichte bossen van de Baraque de Fraiture! Och, wij hebben al zoveel gezien in de winter. De Slag om de Ardennen, die gebeurde aan onze deur! Als kind zagen wij soldaten, gesneuveld en bevroren in de sneeuw liggen. Ik ging naar school naast een veld waar een hand uit de sneeuw stak. Alle kinderen gingen erlangs, de mensen deden boodschappen, de mensen gingen naar de mis, allemaal làngs die hand. Pas na een week is die soldaat opgegraven, 't was een Duitser."

Hoge stuifsneeuwduinen en “holle wegen” in het noorden van Nederland (Ingescand uit Humo/Nederlands Fotopersbureau)

 Bibberen in de klas
Europa Blijft Een Frigo, dat is één van de krantenkoppen op 22 januari. En dat is letterlijk te nemen: het Bodenmeer is voor het eerst sinds 1880 helemaal dichtgevroren en in Duitsland is scheepvaart nog amper mogelijk. In West-Vlaanderen verspert zware sneeuwval de wegen tussen Brugge en de kust. " Sommige automobilisten rijden dan maar via het kanaal Damme-Sluis naar de kust. Het ijs kon het gewicht van hun wagens makkelijk dragen." 
In datzelfde Brugge kunnen de grafdelvers nog amper delven met hun spaden en houwelen, de aarde is na al die weken vorst meer dan een halve meter diep bevroren: "Er wordt overwogen om drilboren in te zetten. Werktuigen die gewoonlijk gebruikt worden voor het slopen van betonnen gebouwen."
De vorstschade aan de wegen bedraagt intussen één miljard Belgische frank. De zeevisserij en de binnenscheepvaart liggen nagenoeg stil, en de tuinbouw telt verliezen die in de honderden miljoenen Bfr belopen. De groenten zijn nog amper te betalen, en kruidenierwinkels worden van overhand gesloten omdat ze woekerprijzen vragen voor basisprodukten.
Op 23 januari betogen honderdtachtig leerlingen van het Koninklijk Atheneum in Mechelen omdat ze les moeten volgen in klaslokalen waar het "maar vijf à zeven graden is".
Op 25 januari schrijft mevrouw T. uit Berchem een lezersbrief naar Gazet Van Antwerpen. Aan de minister van Onderwijs vraagt ze "om de scholen te sluiten tot die barre koude voorbij is. Ik heb zaterdag mijn kleindochter van negen jaar van de school gaan halen. Ze kwam rillend naar buiten, haar handjes waren verkleumd en ze ligt nu met hoge koorts in haar bedje. Ze zegde dat de kinderen zaten te beven in de klas en dat ze hun gekruiste armpjes bijna niet vaneen durfden doen om hun vinger op te steken." 

De Schelde is nu helemaal dichtgevroren tussen Temse en Dendermonde en op zondag 27 januari wordt er geschaatst op de gestolde rivier.
Op 28 januari is er opnieuw hevige sneeuwval en de 25-jarige Leon François ziet zijn dorp Hatrival insneeuwen. In Le Soir stond dat sneeuwmuren van vier meter het dorp afsloten: "Dat moet in de holle wegen zijn geweest. Die waren gevuld met sneeuw. Ik herinner me dat onze stallingen nog geen stromend water hadden, de koeien moesten buiten gaan drinken uit een waterbak die door een bron gevoed werd. En wij moesten voor die beesten een soort loopgraaf uitgraven, anders konden ze niet bij die drinkbak komen. "
De pantserwagen van 1944
In Luik springt de hoofdwaterleiding op 1 februari. De Place de la République en alle zijstraten overstromen met duizenden liters drinkwater. Voetpaden en rijwegen krijgen een dikke ijslaag, "alle verkeer van voetgangers en voertuigen is onmogelijk."

Gazet Van Antwerpen

Begin februari gaat de allereerste James Bondfilm (met Sean Connery) in Belgische première: "Geheim Agent OO7 tegen Dokter No" is de titel van toen. Iets minder filmisch: soldaat Antoine Piron 'ligt' in de kazerne van Namen en ziet vandaar  de Maas dichtvriezen: " Het was verboden op dat ijs te lopen, maar de mensen deden het toch. Wij moesten buiten op wacht staan met alleen een vuurkorf die na twee uur al uit ging! Ook binnen was het koud. In alle kazernelokalen en in onze slaapzaal brandde wel een kachel, maar om tien uur moesten de lichten én alle vuren uit en lagen we daar te bibberen onder één deken en met onze overjas aan. De officieren deden toen een geste, we kregen une couverture supplémentaire!" 

In heel Europa volhardt de winter. In de Italiaanse Abruzzen komen "uitgehongerde wolven van de heuvels naar de bewoonde streken: zij vallen honderden schapen en koeien aan." Op één plaats zien bewoners zelfs een gevecht "tussen enkele beren en een horde wolven die elkaar een kadaver betwisten." In het Oostenrijkse Karintiê zijn al vijftienduizend herten van honger omgekomen.
Op 4 februari is paus Johannes XXIII verkouden. Geen toeval,  want de kerkvader had 's nachts "voor het open slaapkamerraam  gestaan om het in Rome te zien sneeuwen, wat erg zeldzaam is". 

Twee dagen later wordt Groot-Brittannië voor de zoveelste keer geteisterd door sneeuwstormen: tweehonderd hoofdwegen raken volledig geblokkeerd. Ook treinen raken ingesneeuwd en over hun passagiers heeft men "urenlang geen nieuws." Eén trein uit Wales komt met achttien uur vertraging in Londen aan.
In België wordt "de aangifte gevierd" van het één miljoenste tv-toestel in ons land. Bonanza, Echo, Het Manneke en Schipper Naast Mathilde zijn op dat moment de succesprogramma's van de Vlaamse Televisie. Van een medialandschap is nog nergens sprake.
Op 7 februari voorspelt Ukkel voor de eerste keer in zes weken een temperatuur boven nul. In Laag-België welteverstaan. Lang duurt de vreugde niet want vijf dagen later wordt heel België getroffen door een enorme sneeuwval.

Leon François (Hatrival) : "Die winter bleef maar duren. En heel die tijd waren de wegen slecht: de mensen gingen dan maar te voet. Dat gaf problemen thuis toen een koe moest kalven en er zich een verwikkeling voordeed. De veearts moest dringend komen, maar omdat de weg onberijdbaar was, was het grote paniek. Wij hadden toen zes melkkoeien en als er één stierf, dan betekende dat het verlies van één zesde van ons bezit. Mijn vader heeft dan een houtslee achter een paard gespannen en zo is hij die veearts gaan ophalen die al tot in het dorp was geraakt. Er waren ook afgelegen boeren die met een pantserwagen reden, zo'n ding met ijzeren rupsbanden! Na het Ardennenoffensief was hier vanalles blijven rondslingeren, dus als je dat in de schuur had gezet, dan kwam dat goed van pas!"

Het Nieuwsblad

Witte marathon
Op 12 februari komt het straffe nieuws dat er in de streek van Bouilon wolven zijn gesignaleerd. Dat meldt de krant L'Avenir du Luxembourg. Een schepen van Bouillon had "twee dieren gezien" en ook boswachters zagen duidelijke sporen van de "kenmerkende tenen en de staart die over de grond sleept".
Een dag later maakt de Londense smog opnieuw slachtoffers: driehonderdveertig in totaal.
Heel België verlangt naar dooi, maar op 18 februari wordt weer vorst voorspeld. De voetbalvelden zijn intussen bijna zeven weken onbespeelbaar, en een aantal bioscopen en theaterzalen hebben de deuren gesloten omdat er amper volk komt opdagen.
Nog altijd komen vogels om van honger en kou. René Grimmonprez (Boezinge) merkt hoe uitgehongerd sommige wel zijn: "In de tuin smeet ik elke dag oud brood en daar kwamen kladden meeuwen op af, op een dag zelfs honderdtwintig! Eén keer zat er een Jan-van-Gent bij, een grote zeevogel. Hij kon niet meer opvliegen en stuikte door zijn poten. We konden hem zo pakken en we hebben hem in een doos bij de warme bakkersoven gezet. Een paar uur later was hij bekomen en kon hij weer vliegen. Dat zo'n zeevogel die alleen vis eet zover naar het binnenland komt om brood te eten, dat zegt wel hoe slecht de vogels het toen hadden. "
Ook in de tweede helft van februari kachelt de winter verder. Begin maart is er wel minder vorst en sneeuwval, de hoofdwegen worden beter berijdbaar, maar de binnenvaart heeft het nog altijd moeilijk. De ijsbrekers kunnen de ijskorst op bepaalde vaarwegen nog altijd niet breken "en op sommige kanalen doen genietroepen het ijs met dynamiet ontploffen."

Binnenschepen liggen vastgevroren op het Albertkanaal nabij Wijnegem. (Gazet Van Antwerpen)

In Europa telt men intussen vijftienhonderd winterdoden. In Engeland gewaagt een Britse klimatoloog  van de koudste winter sinds 1740. In Nederland raamt men de economische schade op dat moment al dubbel zo groot als bij de watersnoodramp van 1953.
Op 13 maart is er opnieuw een felle sneeuwval in Hoog-België en op 20 maart wordt er nog altijd geskied in Ovifat. De luttele Ardeense skibanen di er toen waren, zijn vier maanden onafgebroken open geweest.
Dat het een witte marathon was, kan tractor-sneeuwruimer Marcel Moinet (Bastogne) getuigen: "De eerste sneeuw heb ik geruimd op 11 november 1962, de laatste sneeuw heb ik geveegd op 28 maart 1963. Zo lang heeft die winter geduurd. "
Ook de bevroren zee hield nog lang stand, zegt Michel Dewulf (De Panne): "Die dooi kwam pas in maart goed op gang en was ook nog spektakulair. Het stromende zeewater holde die ijsbergen uit en vormde hangende bruggen die na een paar uur instortten. En dan zag je dat ijs afdrijven, dat dobberde als kleine ijsbergen in de zee. De laatste klompen zijn pas in april weggedreven."

In al die maanden ben ik het woord strooizout amper tegengekomen in de kranten. Slechts één keer is er expliciet sprake van en dan nog wel bij het Belgisch Kampioenschap veldrijden in Gavere op 3 februari '63. Toen lag vijfduizend kilo zout klaar "om het parcours berijdbaar te maken".
In de winter van 2012-2013 lag er zo'n 177 miljoen kg strooizout klaar “om de winter door te komen”.
Enkel voor de snelwegen en de gewestwegen en Brussel niet eens meegerekend,

Nog enkele foto’s van de bevroren Noordzee. Copyright: fotograaf Michel Dewulf - De Panne