Zomer van verveling: 13-jarige rijdt 800 km met oma's auto
De corona-zomer van 2020 grijpt sterk in op het leven van volwassenen, maar voor kinderen en scholieren zal deze zomervakantie eerder een saaie plek in hun herinnering worden. Ook de 13-jarige Jan-Ole beleefde een saaie zomerse zondag in 2008 en besloot dan maar 'uit het niets' om een avontuur te beginnen.
Humo juli 2008 -licht ingekort - © Jan Hertoghs
Dertien jaar en dwars door Europa
"Het is hier zo saai. Ik wil een stukje van de wereld zien."
Er zijn krantenberichten van maar vijf lijnen die toch de allure van een film hebben. Op 23 juni lees ik: "13-jarige rijdt uit verveling 800 km met de auto van zijn oma". De zich vervelende jongeman heet Jan-Ole, woont in het noorden van Duitsland en is met oma's auto tot in Parijs kunnen rijden. In het Duits hebben ze het mooie woord Wanderlust voor dat aanstekelijke verlangen om op reis te gaan. En ja, tussen droom en daad kunnen praktische bezwaren staan, maar voor een kind van dertien is de wereld groot én overzichtelijk tegelijk. En zodoende stapte Jan-Ole in zijn eigen roadmovie en in de Hyundai automatic van zijn oma.
Om de jonge baanzwerver te vinden moet ik in Ostrhauderfehn zijn, een gemeente in Ostfriesland (deelstaat Nedersaksen). De laatste kilometers hebben malende schaduwen van windmolens en laagland met opgeschoten maïs en berkenbomen. Hier waren vroeger veenkolonies en het land ligt soms nog open in oude bruine turfkanalen. Het is warm, honden hebben de tong uit de bek en Ostrhauderfehn met zijn tienduizend inwoners blijkt veel uitgestrekter dan gedacht. Ik heb enkel het krantenbericht en de voornaam Jan-Ole; het is de plaatselijke middenstand die me zijn huis zal wijzen. Zijn ouders staan niet bepaald te wachten op journalisten ("we hebben alleen een interview willen toestaan aan twee kranten en twee tv-zenders") maar omdat ik van zover gekomen ben en Humo in deze contreien een onberispelijke reputatie geniet, mag ik binnen. Jan-Ole (geboren: 14 augustus 1994) geeft me een hand en je zou hem een kindvolwassene kunnen noemen. Met zijn grote gestalte, zijn schrandere ogen achter het scherpe brilletje, en zijn ouders die hem tijdens het gesprek als hoogbegaafd zullen omschrijven ("daarom verveelt hij zich ook zo vaak.") Tegelijk is hij nog echt een kind dat gaat grinniken als hij hoort dat ik ook Jan heet en hij zal me ook ongegeneerd aangapen als ik vertel dat ik pas op mijn tweeëndertigste een auto kon besturen. Ik vraag hem of hij zijn reis lang van tevoren heeft zitten plannen.
Jan-Ole: «Nee. Het was zondagmiddag. Ik verveelde me zoals zo vaak en ineens had ik dat idee: als ik nu eens naar Spanje zou rijden, naar Dénia. Toen ik klein was, hebben we daar twee jaar gewoond. Ik wilde die plek nog wel eens terugzien. Het schooltje waar ik geweest ben, de kinderen van mijn klas, dat stadje, die omgeving”
Vader: «Dénia ligt aan de Costa Blanca, ten noorden van Benidorm. Een bouwondernemer hier uit de buurt had me naar daar gehaald om een aantal huizen te bouwen. Eerst waren we daar met korte periodes, maar op de duur was er zoveel werk dat we daar zijn gaan wonen. Jan heeft in Dénia schoolgelopen van zijn vierde tot zijn zesde. Als kleuter heeft hij dus heel vaak die weg naar Spanje gereden met ons."
Jan-Ole: «Ik had Dénia gauw gevonden op internet en op de routeplanner zag ik via welke snelwegen en landen ik moest reizen om tot daar te geraken."
Vader: «Je kwam niet zomaar op dat idee hé. Het had ook met oma te maken. Je moeder, je zus en ik moesten de volgende morgen ieder met onze auto weg, maar oma was pas aan de rug geopereerd en kon niet autorijden. Dus ineens stond haar auto daar te niksen...”
Humo: Wat voor auto is het?
Jan-Ole: «Een kleine Hyundai Atos met automatische versnellingen."
Humo: Had je al eerder met die auto mogen rijden?
Jan-Ole: «Ja. Hier achter de tuin ligt een groot veld en daar had ik al rondjes gemaakt. Een jaar eerder had ik zelf een autootje gekocht. 't Was een oud wrak, ook een automatic, nog net goed genoeg om mee rond te karren, en ideaal om uit elkaar te gooien en met de onderdelen te prutsen. Ik ken wel wat van auto's en motoren, die bouwschema's vind ik op internet."
Vader: «Maar hij is dus nooit eerder op de openbare weg geweest. Nog voor geen meter."
Harde schijf
Humo: Had je geen twijfel vooraf? Enige angst die knaagde? Het was toch een afstand van meer dan 25OO km!
Jan-Ole: «Toch niet. Ik was honderd procent zeker van mijn stuk. Ik heb natuurlijk wel aan de reactie van mijn ouders gedacht, dat ze boos en ongerust zouden zijn, maar de drang om die reis te maken was groter. Ik heb wat kleren en ondergoed ingepakt, maar niet teveel. In Spanje zijn ook wassalons, dus daar kon ik die kleren dan wel wassen. Wat ik ook heb meegenomen was de harde schijf van mijn computer zodat niemand kon zien welke route ik gepland had."
Humo: Had je landkaarten, een afgedrukt routeplan of een gps om je weg te vinden?
Jan-Ole: «Ik had de gps van mijn zus. Die had ik stilletjes uit haar kamer genomen een paar uur voor ik vertrok. En ik had mijn twee laptops en mijn Playstation mee, dat zijn drie dingen die me dierbaar zijn, dus die nam ik mee."
Humo: Had je wat bij om te eten en te drinken?
Jan-Ole: «Nee. Daarvoor heb ik geld genomen. Huishoudgeld. Uit de portemonnee van mama... Honderd euro had ik bij me."
Humo: Heb je eraan gedacht om een vriend mee te vragen?
Jan-Ole: «Geen seconde. Die zouden gedacht hebben dat ik zot was. Die zouden me niet geloofd hebben dat ik zoiets ging doen. “
Humo: Wanneer ben je dan vertrokken?
Jan-Ole: «'s Nachts om twee uur. Ik ben niet meer gaan slapen, ik heb nog laat zitten lezen op de computer. Dat gebeurt wel meer, dat vinden ze hier thuis niet ongewoon. Toen papa en mama slaapwel kwamen zeggen heb ik gewoon wat teruggezegd zoals altijd. Ik wou niet extra vriendelijk zijn, dat zou teveel opvallen. In mijn bagage staken wel twee souvenirs: een foto van papa, mama, zus en oma. En ik had ook een klein stenen olifantje mee van mama. Zij verzamelt beeldjes van olifanten en die ene had ze me ooit gegeven.
Toen het twee uur was, ben ik stilletjes met mijn reiszak naar buiten gemuisd, ik heb de auto gestart, ben de weg opgedraaid en ik was weg."
Fahren auf der Autobahn!
Humo: Vond je het moeilijk om de deur achter je dicht te trekken?
Jan-Ole: «Nee. Ik had maar één ding voor ogen: fahren! Eerst ben ik naar Leer gereden, een stadje op 20 km van hier, en vandaar kan je meteen op de Autobahn richting Groningen en Amsterdam. Tot Amsterdam had ik de gps zelfs niet nodig. De route zat in mijn hoofd."
Vader: «Hij is daar om vijf uur 's morgens toegekomen en hij wou de stad bezoeken en de grachten zien. Er was maar weinig volk op de been, zei ie. Nu ja, welke toerist is zo vroeg op?! Je hebt daar echt in die smalle straatjes zitten boren hé?!"
Jan-Ole: «Ja. Op de duur zat ik een beetje vast en ben ik door een enkelrichting gereden om terug op de hoofdweg te komen. Ik was op zoek naar een parkeergarage in het centrum en zo ben ik helemaal door de oude stad gereden. Na het parkeren ben ik gaan wandelen en na het wandelen heb ik twee uur geslapen op de autozetel. Ik wilde maar tot negen uur slapen, want ik wist: als ze om zeven uur mijn aanwezigheid merken, dan kan papa op twee uur rijden in Amsterdam zijn en tegen dan wilde ik uit de stad zijn (grinnikt om z'n plannetje).
Vader: «Ik ben rond zes uur naar mijn werk vertrokken, maar ik heb niet gezien dat de auto van oma weg was. Ik was pas op mijn werk toen mijn vrouw belde: Jan ist weg ... Ik ben gelijk weer naar huis gereden."
Moeder: «Ik was op om kwart na zes. Ik zat te ontbijten en vanuit het raam kan ik oma's auto zien staan, die staat altijd op zijn vaste plaats. Die morgen stond ie er niet, dat vond ik wel vreemd. En toen ik Jan wilde wekken om naar school te gaan, zag ik dat hij ook weg was en dat er een briefje op zijn bed lag. Een handgeschreven briefje: "Liefste allemaal, maak jullie geen zorgen, maar het is hier zo vervelend, ik wil een stukje van de wereld zien." Ik dacht: hoe komt hij erbij?! Hij is dertien, hij kan toch zomaar geen reis gaan maken met een wagen?!"
Vader: «We hebben dan de lokale politie gebeld, die hebben de Kriminalpolizei ingeschakeld en die hebben op hun beurt via Interpol een internationaal signalement verspreid."
140 per uur
Humo: Zag je het als een reis, een vakantie of een expeditie?
Jan-Ole: «(denkt na en glimlacht) Toch eerder als vakantie, want ik moest niet naar school."
Moeder: «Hij zit op de middelbare school, maar die week was het voorzien dat al de leerlingen van zijn klas een leerstage zouden lopen in een bedrijf in de buurt."
Jan-Ole: «Maar in de plaats zat ik in Amsterdam! En na Amsterdam ben ik naar Rotterdam gereden. Daar heb ik de haven gezien, en daarna wilde ik weer verder. In één trek naar Spanje."
Humo: Amsterdam, Rotterdam, met al die ringen en vele baanvakken rond die grote steden, dat is toch lastig als je daar niet bekend bent?
Jan-Ole: «Boh, dat valt wel mee als je goed uitkijkt. En in Amsterdam was het nog vroeg, daar reed maar weinig verkeer. Die eerste morgen heb ik ook vrij snel kunnen rijden. In Duitsland en in Holland heb ik constant 140 gereden."
Humo: Je bent ook door België gepasseerd.
Jan-Ole: « Ja, maar daarvan heb ik weinig onthouden. Tenzij dat er veel files waren op de autoroutes rond Brussel. Ik heb daar ook ergens getankt en een Duitse vrachtwagenchauffeur aangesproken, want na het tanken kon ik niet terug starten. Hij kende wat van automatics en blijkbaar was er iets met het stuurslot. Het was meteen verholpen."
Humo: Geen politie gezien onderweg?
Jan-Ole: «Jawel. In Amsterdam waren ze een auto aan het controleren. Daar had ik wel even schrik toen ik daar voorbij moest. Ook zijn er twee motoragenten gepasseerd, maar die hebben evenmin wat gezegd."
Humo: Jij weet dat je in overtreding bent, maar zij zullen niks opvallend gezien hebben. Je bent groot van gestalte, zelfs als je in die auto zit.
Jan-Ole: «Ja, ik ben 1m73, maar ik ben zeker niet de grootste van de klas."
Gratis péage
Humo: Had je een gsm bij je?
Jan-Ole: «Ja. Maar die stond de hele tijd af. Ik wilde niet dat ze mijn signaal en dus mijn reisroute konden volgen."
Vader: «Op één of andere manier kon de politie je toch traceren. Zij wisten wanneer je in Nederland, in België en in Frankrijk was. Dat je richting Parijs reed, dat wisten we bijvoorbeeld. Hadden ze als volgende aanwijzing Lyon doorgegeven, dan wist ik honderd procent zeker dat je naar Dénia onderweg was. Dan zou ik een vliegtuig naar Alicante of Valencia genomen hebben, ik zou een auto gehuurd hebben, en ik was je tegemoet gereden, ik was er zeker van dat ik je zou zijn tegengekomen!! (Jan-Ole lacht: die papa toch!)"
Humo: Tegen de avond van de eerste dag was je in Frankrijk.
Jan-Ole: «Ja, en het probleem waren die péages waarvoor ik niet het geld had. Ik ben drie péages gepasseerd. Bij één tolhuisje stond een slagboom zomaar open en bij de volgende twee péages heb ik gezien dat er niemand in het huisje zat waar de 'elektronische abonnees' konden passeren. Ik ben dan vlak achter een Franse auto gereden en toen de slagboom open ging, ben ik achter de bumper mee geglipt."
Vader: «Tja, met honderd euro kom je niet ver. (afgemeten) Je hebt ook wel goedkoop getankt, hé..."
Jan-Ole: «Ik heb onderweg twee keer getankt en één keer ben ik zonder te betalen weg gereden. Dat was voor een bedrag van vijftig euro. De vorige tankbeurt had me al dertig euro gekost en ook die parkeergarage in Amsterdam kostte geld. Ik had niet veel meer over."
© Jan Hertoghs
Nog 1729 km
Humo: In Parijs was het avontuur dan afgelopen.
Jan-Ole: «Het was nog 70 km voor Parijs, in Estrées Saint Denis. Ik had die nacht op een parkeerplaats wat proberen te slapen, maar ik was nog moe toen ik vertrok. En toen moest ik weer tanken, ik wilde weer niet betalen, en in mijn haast om ongezien te zijn en ook door vermoeidheid heb ik niet gemerkt dat ik diesel in plaats van benzine aan het tanken was. En toen ik wilde starten gaf de auto geen kik meer. Omdat ik zolang wegbleef van de kassa, kwam een bediende kijken, hij wilde helpen, hij wist wel een garagist die de tank kon schoonmaken, maar ja, hij moest eerst wel geld hebben voor die diesel die ik getankt had. Ik zei hem dat ik geen geld genoeg had en of hij soms mijn laptop wilde kopen? Maar toen zei hij dat hij de politie ging bellen. En een tijdje later stonden ze daar. Toen was mijn reis voorbij natuurlijk. Maar ik vond het niet zo erg omdat ik zo moe was."
Humo: Hoelang was je toen al onderweg?
Jan-Ole: «Iets van een zesendertig uur. En ik was nog 1729 km en 19 uur en 27 minuten van Dénia verwijderd."
Humo: Was de Franse politie vriendelijk?
Jan-Ole: «Ja, maar het was moeilijk praten. Ik kon geen Frans, zij konden geen Duits en ze spraken ook maar een paar woorden Engels. Ik sprak beter Engels dan zij."
Humo: En hier thuis rinkelde de telefoon?
Moeder: «Ja, dé grote opluchting! De Franse politie wist te vertellen dat hij gevonden was en dat we hem op zijn gsm konden bellen. We hebben gelijk gezegd dat we hem zouden komen ophalen en hij is dan daar op het politiebureau van Estrées Saint Denis blijven wachten op ons. Om vier uur zijn we hier vertrokken en voor middernacht waren we daar. Dat weerzien zal ik niet gauw vergeten, hoe hij daar op een stoel zat in dat Franse politiebureau."
Vader: «Hij was toch ontspannen. Hij had met die agenten nog naar het EK voetbal zitten kijken.
Moeder: «We zijn daar wel niet langer gebleven dan nodig was. We zijn diezelfde nacht nog naar huis gereden, opnieuw achthonderd kilometer. Onze dochter zat bij mij in de auto en Jan is bij mijn man gebleven”
Vader: «Ik heb eerst die diesel uit de auto gehaald en het hele brandstofsysteem gereinigd. Dat kan ik zelf, ja. Zo handig ben ik wel. En dan zijn we samen met het autootje van oma naar huis gereden en deze keer zat ik aan het stuur!"
Humo: Bij jullie moet toch wel de angst bestaan hebben dat hij in een ongeval zou betrokken geraken?
Moeder: «Dat was onze grootste angst. Dat hém iets zou overkomen en dat we hem niet meer levend gingen terugzien. Of dat hij andere mensen zou aanrijden, zoals: een kind dat de weg oversteekt. Alle mogelijke ongevallen gaan door je hoofd."
Vader: «Dat hij ergens tussen twee vrachtwagens geplet zou worden. Of met dat wagentje onder een vrachtwagen zou geraken."
Jan-Ole: «(lacht) Ja, dat zou wat gegeven hebben met zo'n kreukelzone van niks!"
Humo: Had je soms angst tussen vrachtwagens?
Jan-Ole: «Nee, ik was op mijn gemak. Ik heb ook nooit echt tussen vrachtwagens 'gehangen', daarvoor reed ik te snel."
Moeder: «Híj was op zijn gemak; wíj gingen hier door een nachtmerrie. Elke minuut, elke seconde hoop je dat er een telefoon komt, dat hij terecht is en dat er niks ergs gebeurd is. Je leven is geen dagelijks leven meer, maar een trance. Je kan aan niks anders denken dan aan dat kind dat godweetwaar is. En misschien al zwaargewond is. Of dood. Ja, jij lacht, maar op dat ogenblik was het allerminst grappig. Nu kunnen we d'r ook om lachen, nu kan m'n man zelfs zeggen, "dat heb je goed gedaan, jongen!" Maar toen was het heel erg, niemand die ook maar kon slapen die eerste nacht. We zijn maar gerust geweest vanaf het ogenblik dat we in de auto naar Parijs stapten."
Jan-Ole: «Stel dat jullie onderweg een ongeval hadden gekregen.(grinnikt luid) Dan had ik jullie toch dik uitgelachen!"
Moeder «'t Is al goed, jij! Wij zijn daar in Estrées ook heel goed opgevangen. Er was voor een tolk gezorgd. Onze zoon had een verklaring mogen afleggen met een advocaat erbij en een arts had hem onderzocht of hij oké was. Dat vond ik super. Want op dat moment was hij eigenlijk maar "een jonge buitenlander zonder papieren". En toch zo correct zijn, ja, dat waren sehr nette Polizisten! Dat hij dertien was, en dus in feite nog een kind, daar waren ze maar later die dag achter gekomen. Ze konden het amper geloven, zegden ze."
Jan-Ole: «(vrolijk) Was ik agent geweest, ik had het ook amper kunnen geloven! (Ik imiteer de Franse agent: Vous avez treize ans? Treize ans?! Pas plus? C'est pas vrai! Daar moet ie geweldig om grijnzen.)
Moeder: «We hebben dan een verklaring moeten ondertekenen waarin een aantal feiten stonden opgesomd: geen péage betaald, getankt zonder te betalen...En nu wachten we af of daar nog een staartje aan komt."
Pak rammel
Humo: Hoe heeft oma het opgenomen? Gaf ze zich de schuld: ik had geen automatic mogen kopen?!
Moeder: «Ach nee! Dat hoefde ze niét te denken. Had ze een auto met versnellingen gehad, dan was hij daar ook mee vertrokken. Niet dat je zoiets voorziet, verre van! Want ja, je kan als ouders véél bedenken, maar dat je kind van dertien achter het stuur kruipt en naar Spanje vertrekt, dat is toch wel het laatste. Iedereen maakte zich zorgen, de familie, zijn lerares, de leerlingen op school..."
Humo: Wat heb je gezegd toen je je oma terug zag?
Jan-Ole: «Hallo Oma!"
Moeder: «Nee, Jan, je hebt ze flink omhelsd."
Jan-Ole: «Maar een goeie auto heeft ze toch niet. Hij was me te klein en hij reed te langzaam. Onderweg heb ik een Ferrari 365 GT en een splinternieuwe Bugatti Veyron gezien. Daar had ik wel in willen zitten!"
Humo: Hoe reageerde men in het dorp?
Moeder: «We hebben het meer dan een week stil kunnen houden. Maar zo gauw het nieuws dan toch bekend raakte en de kranten en de tv-zenders ineens in de straat stonden, ja, dan ging het rond! Heel veel mensen begrepen wat wij doorstaan hadden, maar wat hij in zijn eentje gepresteerd had, ja, dat vonden ze toch wel Toll! Kraft! Super! Unglaublich! Waarvan ik echter geschrokken ben is hoe gewaltbereit sommige mensen reageerden."
Jan-Ole: «Die wilden dat ik een pak rammel kreeg!"
Moeder: «Dan krijg je dingen te horen als: was het mijn kind geweest, dan had ik 'm geslagen en geslagen dat hij het nimmer van zijn leven zou vergeten!"
Humo: En heeft hij straf gekregen?
Moeder: «Ja, hij mag per dag nog maar één uur zijn computer gebruiken. En dat zal zo nog wel eventjes duren. Voor hem is dat een strenge straf. (Jan-Ole knikt)"
Humo: Heb jij nadien op internet nagezocht waar het bericht overal verschenen is?
Jan-Ole: «Heel veel persagentschappen hadden het. Ik heb het bericht in het Duits gezien, het Frans, het Nederlands, het Bulgaars en het Roemeens."
Hoogbegaafd
Humo: Was hij als kind al avontuurlijk aangelegd?
Moeder: «Niet dat hij de wijde wereld introk, maar hij heeft wel vanalles gedaan: véél verzameld, hele miniatuurspoorcomplexen gebouwd, in bomen geklommen, uit bomen gevallen, armen gebroken, auto's en machines uit elkaar gehaald en weer in elkaar gestoken... Hij is altijd ondernemend geweest, maar het duurde nooit lang. Zijn spanningsboog is maar kort. Dat komt door zijn hoogbegaafdheid: zo gauw iets hem niet meer verrast of intrigeert, dan kijkt hij er niet meer naar."
Humo: Ik zie het al een tijdje. Je verveelt je zichtbaar.
Jan-Ole: «Ja. Voor mij is die reis voorbij."
Moeder: «En altijd weer datzelfde verhaal vertellen, dat ligt hem niet."
Jan-Ole: «Ik verveel me wel vaker, hoor. Hier thuis, op school, bij vrienden. Alleen als ik voor de computer zit, dan voel ik me oké. Dan kan ik dingen opzoeken waarnaar ik nieuwsgierig ben."
Moeder: « Sinds elf september 2001 interesseert hij zich voor dat World Trade Center. Hij was toen nog geen zes jaar."
Vader: «Hij weet van die aanslagen, die Arabische piloten, hun opleiding. En ook alle complottheorieën kent hij. Hij helpt zelfs zijn zus die vijf jaar ouder is. Zij maakt een eindwerk over de halveringstijd van nucleair afval. Er waren zaken bij die ze niet verstond, hij las het één keer en hij kon haar uitleggen wat er bedoeld werd."
Moeder: «Soms hoor je dat zo'n kinderen Einzelgänger zijn. Jan is dat niet. Hij kan in een groep goed opschieten met anderen. Jan heeft bijvoorbeeld vijf jaar voetbal gespeeld. Hij is heel vroeg begonnen, op zijn vijfde, bij de zogenaamde Pampers Liga. Maar toen hij ouder werd is hij ermee gestopt."
Jan-Ole: «Ik was verdediger en ik vond het niet kunnen dat de doelpuntenmakers met alle eer gingen lopen en dat verdedigers werden gezien als domme idioten die alleen maar de ballen moeten wegtrappen."
Moeder: «Dat sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel gaat blijkbaar samen met zijn hoogbegaafdheid. Hij ziet en ervaart wat veel andere kinderen eenvoudigweg niét zien. Hij kijkt ook veel naar Nachrichten-TV, een honderd procent nieuwszender."
Jan-Ole: «Ik interesseer me vooral voor politiek en economie. En ook voor geschiedenis. Europese geschiedenis. Duitse geschiedenis. Daarover lees ik veel. En alles op internet. Niks uit boeken."
Humo: Wat vind je een boeiende periode in de Duitse geschiedenis?
Jan-Ole: «Het Derde Rijk. Hoe de nazi's de macht hebben overgenomen. Hoe ze de mensen zo konden manipuleren. De massapsychologie die ze hanteerden. De concentratiekampen die ze bouwden."
Moeder: «(aarzelend) Hij heeft een bepaalde politieke oriëntatie."
Jan-Ole: «Ik ben links! En wie over de nazi's spreekt, moet toch weten wat het nationaal-socialisme is. In de klas zitten een aantal gasten die rechts denken, en daar ga ik tegenin. Veel mensen geloven zomaar alles wat hen verteld wordt. Ik denk veel na. Eigenlijk ben ik altijd aan het nadenken."
In het donker zijn van de windturbines alleen nog de rode lichtjes te zien. De wieken malen zonder ophouden.
En in dat ene kinderhoofd staan de gedachten ook niet stil.